Osman Hamdi Bey’in “Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız” Eserinde Osmanlı Otoritesi: Bourdieu’cü Bir Analiz

Özet

Bu çalışma, Osman Hamdi Bey’in “Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız” (1908) adlı eserinde Osmanlı İmparatorluğu’nun ihtişamını ve simgesel iktidarını nasıl temsil ettiğini sosyolojik bir bakışla incelemeyi amaçlamaktadır. Temel araştırma sorusu şudur: Bu eser, kültürel ve simgesel sermayeyi seferber ederek hem Osmanlı kimliğinin yeniden üretimine nasıl katkıda bulunmakta hem de sanatçının dönüşüm hâlindeki sanatsal alandaki konumunu nasıl pekiştirmektedir? Çalışmanın kuramsal çerçevesini, özellikle alan, habitus ve sermaye dönüşümü kavramları olmak üzere, Pierre Bourdieu’nün alan kuramı oluşturmaktadır. Araştırmada, Bourdieu’nün sanat sosyolojisine dayalı görsel çözümleme yaklaşımı benimsenmiştir Eserdeki kutsal mekân (Yeşil Türbe), dinsel nesneler (buhurdan, şamdan, rahle, halı) ve kadın figürleri, simgesel iktidar ve kültürel meşruiyet üretimindeki toplumsal mantığı ortaya koymak üzere analiz edilmiştir. Gücün temsili, birbiriyle bağlantılı üç düzeyde ortaya çıkmaktadır: (1) Siyasi-dini otoriteyi meşrulaştıran sembolik sermaye olarak kutsal mekân; (2) Sanatçının kültürel sermayesini sembolik sermayeye dönüştürmenin bir aracı olarak ayin objelerinin müzevari düzenlenişi; (3) Sanatçının kültürlerarası habitusunu ve iki kitleye (Osmanlı ve Avrupalı) yönelik stratejisini ortaya koyan kadınların ikili temsili. Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız, geç dönem Osmanlı kültürel alanında stratejik bir eylem olarak okunabilir. Osman Hamdi Bey, Doğu geleneğini Batı’nın görsel diliyle harmanlayarak imparatorluğun ihtişamını yeniden kurmuş ve kendisini kültürel bir aracı olarak konumlandırmıştır. Bu çalışmanın özgünlüğü, kültürel sermayenin sembolik güce dönüşüm sürecini göstermek için Bourdieu’nün üçlü kavramsal çerçevesini sistematik olarak uygulamasına dayanmaktadır.